Dấu hiệu nhận biết:
1. Cơ cấu sở hữu phức tạp: Doanh nghiệp có cơ cấu sở hữu chồng chéo, sở hữu chéo hoặc thành lập nhiều công ty con để thực hiện các nhiệm vụ không minh bạch.
2. Lợi nhuận vượt trội bất thường: Lợi nhuận cao trong lĩnh vực hoạt động chính nhưng không rõ nét hoặc không phù hợp với tình hình thực tế.
3. Dòng tiền kinh doanh âm kéo dài: Dòng tiền từ hoạt động kinh doanh chính liên tục âm, thường được bù đắp bằng dòng tiền từ hoạt động tài chính như tăng vốn.
4. Lợi nhuận tăng đột biến trước khi tăng vốn: Lợi nhuận không đến từ hoạt động kinh doanh chính mà đến từ các giao dịch bất thường như bán tài sản, hợp đồng hợp tác kinh doanh, thuê đất hoặc chuyển đổi quỹ đầu cơ không liên quan.
5. Thay đổi nhân sự cấp cao thường xuyên: Doanh nghiệp hay thay đổi người đại diện theo pháp luật, kế toán trưởng – dấu hiệu của sự thiếu ổn định hoặc cố tình che giấu thông tin.
MỘT SỐ HÌNH THỨC GIAN LẬN PHỔ BIẾN TRÊN BÁO CÁO TÀI CHÍNH
1. Che giấu công nợ và chi phí
Doanh nghiệp cố tình không ghi nhận hoặc ghi nhận không đầy đủ các khoản công nợ và chi phí để làm tăng lợi nhuận. Các hình thức thường gặp:
• Không ghi nhận nợ và chi phí phát sinh.
• Không lập đầy đủ các khoản dự phòng, chi phí bảo hành.
• Không ghi nhận các khoản hoàn trả, giảm trừ chi phí thực tế.
2. Ghi nhận doanh thu không có thật hoặc khai cao doanh thu
Doanh nghiệp tạo ra các giao dịch bán hàng giả, ghi nhận doanh thu khi chưa đáp ứng điều kiện ghi nhận:
• Lập hóa đơn khống hoặc tạo khách hàng giả mạo.
• Ghi nhận doanh thu khi hàng chưa giao, chưa chuyển quyền sở hữu.
• Khai cao doanh thu bằng cách tăng khối lượng, đơn giá không đúng thực tế.
3. Định giá sai tài sản
Tài sản không được đánh giá đúng giá trị, dẫn đến sai lệch trên BCTC:
• Không trích lập dự phòng giảm giá hàng tồn kho, nợ xấu.
• Không đánh giá lại tài sản cố định theo giá trị hợp lý.
• Không khấu hao đúng chính sách, làm sai lệch lợi nhuận.
4. Ghi nhận sai niên độ
Doanh thu và chi phí được ghi nhận không đúng kỳ kế toán, nhằm điều chỉnh lợi nhuận theo ý muốn:
• Dồn doanh thu/chi phí sang kỳ khác để làm đẹp số liệu.
• Ghi nhận trước doanh thu hoặc trì hoãn chi phí.
5. Không khai báo đầy đủ thông tin
Doanh nghiệp cố tình bỏ sót hoặc không công bố thông tin quan trọng:
• Không nêu rõ nợ tiềm tàng, sự kiện sau ngày khóa sổ.
• Thiếu thông tin về bên liên quan, thay đổi chính sách kế toán.
• Thiếu các thuyết minh quan trọng giúp người đọc hiểu rõ tình hình tài chính.
